Vakanties QiGong en Natuur : Lebenspflege, QiGong ( Chi Kung ) therapie en Tai Chi, spirituele alternatieve geneeswijze door energetische beweging en Meditatie

" Vakanties met een extra dimensie! Oostenrijk Ibiza Duitsland en Nederland"

Tai Chi Chuan en QiGong als Lebenspflege
Gerhard Kustrung, sinds 1 januari 2000 vanuit Hamburg in Nederland gevestigd, zet op verzoek van Pierre de Cat voor de STN - Stichting Taijiquan Nederland - in dit artikel een aantal QiGongprincipes uiteen.

Als iemand zich theoretisch in een thema - bijvoorbeeld Tai Chi Chuan wil verdiepen, koopt hij een boek. Maar de ervaring leert dat één boek meestal niet voldoende is om zich volledig te informeren, want in het ene boek wordt het een goed beschreven en begrijpelijk onder woorden gebracht, terwijl in een ander boek weer andere belangrijke aspecten uitgelegd worden. Zo gaat het ook met het leren van Tai Chi Chuan of QiGong vormen. Tai Chi Chuan en QiGong kunnen vanuit zoveel verschillende invalshoeken benaderd worden, dat het zeer de moeite waard is om bij meerdere leraren te leren, want iedere leraar legt een ander accent en heeft zijn eigen specifieke bijzonderheden, eigenaardigheden en leermethode. Als er in dit artikel steeds gelijktijdig sprake is van Tai Chi en QiGong, dan is dat zo, omdat

Ik maak graag van de gelegenheid gebruik iets te vertellen over de theoretische achtergronden en de inhoud van Tai Chi en QiGong.

Een van de centrale begrippen die de Chinese TCM met Tai Chi en QiGong verbindt, is dat van de Lebenspflege. Dit is een veelomvattend begrip dat uitgaat van de idee dat alle levensfenomenen een bij elkaar behorende eenheid vormen en met elkaar verbonden zijn. Lebenspflege plaatst Tai Chi en QiGong concreet in het menselijk leven.

Als men terugkijkt in de historische ontwikkeling van QiGong en de wortels ervan beschouwt, dan was het motief van alle filosofische richtingen en de vertegenwoordigers daarvan, het menselijk leven te onderzoeken (daar horen ook de spirituele paden en levensstijlen bij) en de integratie van natuur, individu en de sociale maatschappij na te streven.

Maar hoe kunnen wij concreet het begrip "LEBENSPFLEGE"vertalen naar het dagelijks leven?

Een van de belangrijkste ziekmakende faktoren in onze westerse maatschappij - en in het oude China was dat al net zo - is onze geest ( precies gezegd: Shi Shen is onze "nachgeborener" geest). Hoewel die belangrijk is voor het in stand houden van het leven en om sociale contacten en relaties mogelijk te maken, kan het zowel door te overheersende ego-gerichte interessen en behoeften als door een te woekerende gedachtenstroom tot een verstoring komen van de in zichzelf rustende en gecentreerde geestestoestand. Daardoor wordt Yuan Shen = de aangeboren geest of "intelligentie" ( dit zijn die lichaamsfuncties die autonoom door het vegetatieve zenuwgestel gereguleerd worden) gestoord, waarna zich lichamelijke problemen gaan voordoen. Nadelig voor de gezondheid is ook een overmaat aan stemmingen zoals vreugde, woede, zorgen en getob. Deze moeten zoveel mogelijk binnen zekere perken gehouden worden.

Door Tai Chi en QiGong hebben wij de mogelijkheid de geestelijke activiteit, te weten Shi Shen, zo om te buigen dat het rationele denken terugtreedt, en de naar binnen gerichte waarneming zich ontvouwen kan. Daardoor kan Yuan Shen zijn natuurlijke regulerende functie uitoefenen en lichaamsfuncties zoals de stofwisseling, bloeddruk, hartfunctie, hormoonsysteem, immuunsysteem enz. harmoniseren en normaliseren.

"Slechts en alleen de verzorging van de geest bevordert en ondersteunt het ontvouwen van geestelijke talenten en een creatieve denkwijze, om zo het menselijke levensproces optimaal te kunnen vormgeven en de psychische problemen te kunnen oplossen" (Prof. QingBo Sui). Daarbij speelt kennis, beheersing en gebruik van de wetten van eenheid der tegenstellingen "Yin en Yang" een wezenlijke rol. Het stelt ons in staat de voortdurende veranderingen op alle levensterreinen, zowel in het individuele leven als ook in de natuur en de maatschappij te herkennen en ons optimaal aan te passen.

Met het begrip "Qi" beschrijven de Chinezen het dynamische veranderingsproces tussen materie en energie. "Qi" of beter gezegd "Yuan Qi" (oorsprongs Qi) is de oervorm van alle fenomenen en verschijningsvormen, oftewel van iedere existentie van materie en leven. Het hoort tot de eigenschappen van Yuan Qi om zich samen te trekken en uit te dijen.

De woorden ausdehnen ( uitdijen, groter worden, uitrekken, strekken ) en zusammensiehen (samentrekken, terugtrekken, kleiner worden, inkrimpen) zijn wat moeilijk te vertalen. Echter, trekt Yuan Qi zich samen, dan ontstaan zichtbare vormen (Yang-aspect), dijt het uit dan ontstaat het niet zichtbare (Yin-aspect). Uitdijen en samentrekken zijn de beide belangrijkste aspecten van Yuan Qi en constitueren de krachten Yin en Yang. Met uitdijen bedoelen we ook een proces vanuit het centrum naar buiten, van rust naar beweging. Samentrekken beschrijft de voortgang in de andere richting, van beweging naar rust. Dit proces van uitdijen en samentrekken vindt plaats in alle fenomenen van de kosmos en van het leven: het heelal dijt uit en trekt zich weer samen, de natuur ontvouwt zich in het voorjaar en zomer om zich in de herfst en de winter weer terug te trekken, de mens groeit van zuigeling tot volwassene en ontwikkelt daarbij zijn geest en zijn lichaamsfunkties, die dan met het ouder worden weer minder worden.

Op dit laatste punt sluiten de lichaamsoefeningen van Tai Chi en QiGong aan. Het gaat erom het proces van samentrekken (het verkorten van pezen en banden, het verslappen van de spieren, het vernauwen van de gewrichten, het verkleinen van de tussenwervelruimtes enz....) te vertragen of terug te brengen, d.w.z. een "achterwaarts" gaan in de ontwikkeling na te streven. Ook de geest is onderhevig aan de tendens tot stagnatie en verstarring. Tai Chi en QiGong maken het in stand houden en ontwikkelen van een flexibele en creatieve geest mogelijk door innerlijke centrering en het leren beheersen van complexe coordinatie-opgaven.

Voor de uitvoering van Tai Chi en bewegelijke QiGong (Dong Gong) is daarom "....een uitgedijde lichaamshouding, een ontspannen lichaamstoestand en een rustige geestelijke gesteldheid bevorderlijk. De lichaamshouding en - beweging moeten ontspannen, maar niet "slap" zijn, om een elastische gesteldheid te bewaren".

De geintegreerde regulatie van geest, adem, lichaamshouding en lichaamsbeweging.

Voor de ontwikkeling van natuurlijke en harmonische levensprocessen is een tot een eenheid gereguleerde gesteldheid van lichaam, geest en ademhaling een belangrijke voorwaarde. Iedere verwaarlozing van een van die drie aspecten veroorzaakt automatisch een verstoring van de innerlijke en uiterlijke harmonie. Pas als het lichaam optimaal gereguleerd is (dit betekent: uitgebalanceerde lichaamshouding en lichaamsbeweging, en optimale vorm en plaats van de innerlijke organen) kan de geest zich in de eigen innerlijke omgeving centreren en tot rust komen. Komt de geest tot rust en is het lichaam ontspannen, dan kan de ademhaling zich verdiepen, hetgeen weer leidt tot een verdieping van de lichaamsontspanning en het centreren van de geest.

Als eerste moet het lichaam volgens de Yin en Yang verhoudingen gereguleerd worden. Daartoe plaatsen we de voe ten stevig in de aarde, knieen licht gebogen en licht naar buiten (activeren van de binnenzijden van de benen = verloop van de (voet) Yinmeridianen, activeren van de buitenzijden van de benen = verloop van de (voet) Yangmeridianen), het bekken ontspannen laten zinken, en alle zwaarte vanuit het hoofd via de voet Yangmeridianen naar de voeten laten wegvloeien. Daarbij ontstaat een vol zwaar gevoel naar beneden. De zinnelijke waarneming van bekken, benen en voeten is een zwaartegevoel Yinkarakter.

Het hoofd daarentegen heeft een ander gevoel: licht, helder en open, naar de hemel gericht (kin licht naar de borst, halswervels innerlijk licht gestrekt, het hoofd aan het punt Bai Hue (Du 20) hangend aan de hemel). De zinnelijke waarneming is een licht helder gevoel naar boven. Het gebied van het hoofd heeft dus een Yangkarakter.

In de rug is de wervelkolom in de lengte wervel voor wervel gestrekt, terwijl de schouderbladen aktief naar links en rechts uit elkaar gaan. De rug heeft dus een aktieve strekking in de lengte- en breedterichting.

Ten eerste kunnen daardoor verkrampingen van de rugmusculatuur opgelost worden, vooral in het gebied van het punt Da Zhui (7de halswervel). Een blokkade in dit gebied, bijv. verkramping van de nek of de schouders, verhindert dat de Chi-stroom via de Yangmeridianen naar beneden verdeeld kan worden. Deze stagnatie van Chi kan tot hoge bloeddruk, slapeloosheid, hoofdpijnen, hersenbloeding enz. leiden (overfunctie van Yang).

Ten tweede wordt de Du Mai meridiaan op de wervelkolom geactiveerd, zodat de Chi-stroom in de Du Mai ongehinderd naar boven kan stromen om de geest te "voeden" . Ten derde kan de Du Mai meridiaan als verzamelvat van alle Yangmeridianen deze Yangmeridianen reguleren en harmoniseren. En ten vierde wordt door het uitdijen van de rug de blaasmeridiaan geactiveerd, met daarbij de Shu-punten (acupunctuurpunten van de organen) waardoor de innerlijke organen gereguleerd worden. Het is dus bij Tai Chi en QiGong zeer belangrijk zowel de wervelkolom als de schouderbladen actief " aus zu dehnen" . Deze actieve, gestrekte gesteldheid van de rug heeft Yangkarakter.

De voorkant van de romp is passief, d.w.z. de borst valt in het borstbeen licht naar binnen en is zijwaarts licht naar buiten geopend. Dit heeft direkt te maken met het uitdijen van de schouderbladen waardoor de borstmusculatuur zich ontspant. Het openen en iets terugvallen van de borst vergroot en verbreedt de borstruimte zodat longen en hart hun natuurlijke vorm en plaats krijgen en hun pfysiologische funkties opti maal kunnen vervullen. Dit is des te belangrijker omdat volgens de TCM het hart de ordelijke functie van de geestelijke activiteit leidt. In de borst ontvouwt zich een leeg, wijd en ontspannen gevoel. Dit draagt bij tot de optimale doorstroom van de Yin meridianen, die zich ontmoeten in de borst. Daarbij maakt de ontspannen borst het afdalen van Chi op de Ren Mai meridiaan mogelijk en bevordert daardoor de "kleine energie-kringloop" .

Tot de romp behoort ook de buik. Door het zinken van het middenrif en het bewaren van de natuurlijke spanning van het buikvlak ontstaat een lichte pressie. De zinnelijke waarneming is daarbij een "vol gevoel" in de buikruimte. Terwijl de organen in de borst een wijde ontspannen ruimte nodig hebben, is voor de verzorging van de fysiologische funkties van de buikorganen (milt, maag, darm, lever, nieren enz.) een licht gecomprimeerde gesteldheid optimaal. De innerlijke organen worden geactiveerd alsof ze een innerlijke massage krijgen. De romp, met de borst en buik heeft met zijn ontspannen en vol gevoel een Yin karakter.

Het reguleren van het lichaam volgens de Yin/Yang principes maakt het centreren van de geestelijke acticiteit in de eigen innerlijke omgeving mogelijk. Een verlies van dit innerlijk gecentreerd zijn duiden wij aan als verlies van het "midden" . Dit brengen wij tot uitdrukking in beschrijvingen die een met het lichaam verbonden gesteldheid aanduiden: ik ga uit mijn bol, ik heb geen poot meer om op te staan, ik ben in de zevende hemel (Maria Louise: eventjes mag wel, hoor!). Het midden vinden betekent dus aan de ene kant het lichaam reguleren, en aan de andere kant de geestelijke activiteit ombuigen: overwoekerende gedachten en gevoelens reduceren en Yuan Shen te ontvouwen. Een bijzonder goede methode daarbij is "De Chi in harmonische toestand bewaren" en "De Chi in het midden van het lichaam ( onderste Dantian ) centreren" .

Als er sprake is van het ontvouwen van Yuan Shen, betekent dat niet alleen de zelfreguleringsfunktie van het lichaam, maar ook het innerlijke intuitieve zelfonderzoek. " 'Leegte' en 'Eenheid' zijn de oorspronkelijke eigenschappen van het Universum. Het scheppen van deze beide gesteldheden is de enige weg om de essentie van het universum te herkennen" . Het uiteindelijke doel van de geestelijke regulatie is gesteldheid als leegte, rust, zachtheid en eenheid te bereiken om in het proces van zelfherkenning het eigen leven bewuster en in samenklank met de natuur en de sociale maatschappij vorm te geven. "Het ontwikkelingsproces van de Yuan Shen-Intelligentie is als een leeg papier of als het verzorgen van een lege schone ruimte, om de essentie van het leven te herkennen en te beheersen".

De adem speelt bij het reguleren van het lichaam en de geest een belangrijke rol. Een rustige diepe ademhaling, die zich vanuit de onderbuik ontvouwt, draagt wezenlijk bij tot de ontspanning en de rust van het lichaam en de geest. Op een oude Chinese antiquiteit "Xing Qi Yu Pei" staat: "Door diep inademen zal de geest zich samentrekken en centreren. Verder voert de gecentreerde geest naar beneden (naar het midden, het onderste buikgebied). Dan zal het (men) rustig worden. Als het (men) rustig is geworden, kan het leven zich stabiliseren. Is het leven stabiel, dan kan de geest zich ontvouwen...."

In Tai Chi en QiGong dient de adem ook als rythme-hulp om de bewegingen van lichaam en geest als een eenheid vorm te geven. Maar adem is niet zomaar adem. Door verandering van de ademhaling kunnen we grote energetische en fysiologische veranderingen tot stand laten komen ( Chi-beweging op de Kleine en Grote Energiekringloop, opnemen en afgeven van Chi, ademen door LaoGong, "slechte Chi" uitstoten enz.).

Een aspect dat met betrekking tot de fysiologische werking van Tai Chi en QiGong nog bijzonder beschouwd moet worden, is dat van de "weit-ausgedehnten, sanft-elastischen, rundspiralformigen" bewegingen.

Wijd "ausgedehnt" betekent echter niet een rechtlijnige strekking van lichaamsstrukturen zoals men die in het Westen vaak ziet, maar een in zichzelf draaiend spiraalvormig strekken. Dit ondersteunt de natuurlijke fysische struktuur van pezen, banden, botten en gewricht en, bloedvaten enz. Want, als men zich een verlenging van binnenin voorstelt of uittekent, zijn bijna alle strukturen in zichzelf gedraaid. Zacht-elastische, rondspiraalvormige bewegingen activeren daarbij op subtiele wijze de fysiologische funkties. Pezen, banden en bloedvaten worden zo verzorgd, het weefsel getraind, het meridiaansysteem geactiveerd en de innerlijke organen als een eenheid gereguleerd en geharmoniseerd. De wijd-ontvouwde zacht-elastische en rondspiralende bewegingen scheppen zodoende een gunstige basis, waarop de harmonische geestelijke activiteit zich kan ontplooien. Zij wekken de ontplooing van de innerlijke schoonheid op, brengen een aangename stemming en een gevoel van welzijn voort, en bestrijden "boosaardige pathologische invloeden van het centrale zenuwstelsel".

Na deze theoretische uiteenzetting wil ik graag nog vertellen wat een oude Chinese meester kort en bondig antwoordde op de vraag van een van zijn leerlingen hoe om te gaan met het grote verschil en de tegenstrijdigheden in leermethodes, principes en stijlen: "Tai Chi bringt Spass und foerdert die Gesundheit!" en daarmee is wel alles gezegd.